لطفاً در مورد آیین همسرداری و رابطه ی زن و مرد و حقوق آنها و پیوند زناشویی از نظر قرآن و روایات توضیح دهید.
دین مقّدس اسلام، برای این که کانون خانوادگی و پیوند زناشویی، با گرمی و نشاط، اداره شود، و زندگی با لطف و صفا و مهر و محبت، سپری گردد، برای هر یک از زن و مرد، حقوقی مقرّر و دستوراتی صادر فرموده است، که اگر به این دستورات عمل می‌شد، زندگی زناشویی، نشاط فراوانی پیدا می‌کرد. امام باقر(ع) در این‌باره فرموده‌اند: "زنی خدمت رسول خدا(ع) رسید، و عرض کرد حق مرد به همسرش چیست؟ حضرت فرمود: زن باید از همسر خود اطاعت کند: از مال او بدون اجازه وی صدقه ندهد، حتی روزه مستحبی بدون اذن وی نگیرد، برای استمتاع خود را در اختیار شوهر قرار دهد، و بدون اذن وی از خانه خارج نشود."
اسلام برای زنی که از شوهر خود اطاعت نماید، پاداش و اجر فراوانی قائل شده است. هم چنین امام صادق‌فرموده‌اند: "زنی که نمازهای یومیه را بخواند، و روزه ماه رمضان را بگیرد، و در صورت استطاعت، حج خانه خدا را به جا آورد، و از شوهر خود اطاعت کند، و حق علی‌را بشناسد،(یعنی شیعه باشد) از هر یک از ابواب بهشت که مایل باشد می‌تواند داخل بهشت گردد.
اسلام در برابر خدمتی که زن به شوهر میکند و کارهایی که در محیط خانه، برای شوهر و فرزندان خود انجام می‌دهد، نیز اجر فراوانی مقرر فرموده است. رسول خدا(ص) فرمود:"هر زنی که به همسر خود هفت روز خدمت کند، خداوند هفت درب جهنم را به روی او می‌بندد، و هشت درب بهشت را در روز قیامت به روی او می‌گشاید که از هر درب مایل باشد می‌تواند داخل گردد." هم چنین آن حضرت در روایت دیگر فرموده‌اند: "همواره جبرئیل مرا نسبت به زنان سفارش می‌کرد، که پنداشتم طلاق زن اصلاً جایز نیست، مگر در صورتی که مرتکب جرم و گناهی آشکار گردد."در حدیث دیگری آن حضرت فرمود: "بهترین شما کسانی هستند که برای زنان و دختران خود خیر باشند، و با آنان رفتار خوب داشته باشند."
در مقابل روایاتی آمده است که اگر زنی شوهر خود را در اثر رفتار بد به خشم آورد، عبادت او قبول نمی‌شود. امام‌صادق(ع)در این باره فرموده‌اند: هر زنی که شب را سپری کند، در حالی که شوهر از او ناراضی باشد، خداوند نماز او را قبول نمی‌کند، تا این که رضایت وی را به دست آورد. به طور کلی دستورات اسلام در مورد آیین همسرداری را می‌توان به سه دسته تقسیم کرد:
1.حقوق مرد بر زن، که آنها عبارتند از:
الف ـ اطاعت زن از شوهر در غیر معصیت. در سوره بقره آمده است: "وَلِلرِّجَال‌ِ عَلَیْهِن‌َّ دَرَجَة;(بقره،228); "الرِّجَال‌ُ قَوَّ َمُون‌َ عَلَی النِّسَآءِ بِمَا فَضَّل‌َ اللَّه‌ُ بَعْضَهُم‌ْ عَلَی‌َ بَعْض‌ٍ وَبِمَآ أَنفَقُواْ مِن‌ْ أَمْوَ َلِهِم;(نسأ،34) مردها سرپرست زنان هستند، به خاطر امتیازاتی که خداوند به آنها عطا کرده و به دلیل تعهدّات مالی که به عهده گرفته‌اند."
اسلام ضمن این که زن و مرد را، از بسیاری جهات برابر دانسته، ملاک برتری را تنها به تقوا می‌داند: "یَـََّأَیُّهَا النَّاس‌ُ إِنَّا خَلَقْنَـَکُم مِّن ذَکَرٍ وَ أُنثَی‌َ وَ جَعَلْنَـَکُم‌ْ شُعُوبًا وَ قَبَآغ‌ل‌َ لِتَعَارَفُوَّاْ إِن‌َّ أَکْرَمَکُم‌ْ عِندَ اللَّه‌ِ أَتْقَغکُم;(حجرات،13) ای مردم! ما شما را از نسل مرد و زنی ]آدم و حوا[ آفریدیم و شما را قبایل و طوایف مختلفی قرار دادیم تا یک دیگر را بشناسید; همانا گرامی‌ترین شما نزد خداوند کسی است که با تقواتر باشد." لکن بنا به مصالحی، اداره امور خانواده، به عهده ی شوهر گذاشته، چون عواطف زن از مرد بیشتر است، و مرد از نظر فکر و اندیشه، و در اداره ی امور خانواده، به نیروی تفکر بیشتری نیاز دارد.
ب ـ زن باید شوهر خود را گرامی دارد و از احترام و تجلیل او کوتاهی نکند، آبروی او را در حضور و غیاب او حفظ کند، و با خشونت و ترش‌رویی و بد زبانی، او را آزار ندهد. زنی را که می‌داند شوهر از آمدن او به منزل کراهت دارد، به منزل راه ندهد; خود را برای استمتاع در اختیار شوهر قرار دهد، اسلام به اندازه‌ای به این حق عنایت دارد که عدم تمکین را موجب ناشزه شدن زن می‌داند و در صورت تحقق نشوز، حق نفقه ی زن نیز ساقط می‌شود.
حقوق زن بر مرد:
1. بر شوهر واجب است مخارج همسر خود را براساس شأن خود تأمین کند که شامل خوراک، پوشاک، اثاث منزل، و سایر نیازهای زندگی که مطابق شئون زن است، می‌باشد.
2. مهر یکی از حقوق زن است که بر مرد واجب است هر موقع زن آن را طلب کرد، پرداخت کند: "وَءَاتُواْ النِّسَآءَ صَدُقَـَتِهِن‌َّ نِحْلَة‌ً;(نسأ،4) مهر زنان را ]به طور کامل[ به آنها بپردازید."
3. عدالت را در همه ی شئون زندگی رعایت کند، به خصوص در آنجا که مرد دارای دو همسر باشد. 4. از اشتباه‌ها و لغزشهای زن صرف نظر کند; و او را مورد عفو قرار دهد; زن را احترام و تجلیل کند; در کارهای خانه به وی کمک نماید و هرگز او را مورد اذیت و آزار قرار ندهد، قرآن در این‌باره می‌فرماید: "فَأَمْسِکُوهُن‌َّ بِمَعْرُوف‌ٍ أَوْ سَرِّحُوهُن‌َّ بِمَعْرُوف‌ٍ وَلاَ تُمْسِکُوهُن‌َّ ضِرَارًا;(بقره،231) یا به نیکی و خوشی آنان را نگه‌دارید و یا به نیکی رها کنید و روا نیست که آنان را آزار دهید."
حقوق مشترک: هر یک از زن و شوهر باید برای خشنودی دیگری کوشش کرده در برابر خطا و لغزش هم دیگر گذشت داشته باشند; هم دیگر را در کارها کمک کنند; در غیاب و حضور، آبرو و شخصیت همدیگر را حفظ کنند. قرآن در این باره می‌فرماید: "هُن‌َّ لِبَاس‌ٌ لَّکُم‌ْ وَأَنتُم‌ْ لِبَاس‌ٌ لَّهُن‌َّ;(بقره،187) زنان جامه بستر و عفاف شما، و شما نیز لباس عفت آنها هستید." همان طور که لباس، انسان را از سرما و گرما و زشتی‌ها حفظ میکند، هر یک از زن و شوهر نیز باید حافظ آبروی دیگری باشند. آن چه نوشته شد، بخش کوتاه و ناچیزی از حقوق زن و شوهر و آیین همسرداری بود که پیشوایان دین درباره ی وظیفه ی هر یک از این دو راهنمایی‌های ارزشمندی ارائه داده‌اند و نویسندگان در این مورد، کتابهای فراوانی نوشته‌اند که علاقه‌مندان باید به آنها مراجعه کنند.
•
